Τι γνωρίζουμε για την οστεοπόρωση;
Οστεοπόρωση ονομάζεται η σταδιακή μείωση της πυκνότητας των οστών, με αποτέλεσμα τη μείωση της ανθεκτικότητας τους, και επομένως την αύξηση της πιθανότητας για κάταγμα. Το όνομα της νόσου προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις οστούν – το οστό και πόρος – η οπή.
Μιλώντας για τη σημασία αυτής της νόσου, θα πρέπει να αναφέρουμε μερικά στοιχεία αμερικανών επιστημόνων: Λόγω της οστεοπόρωσης, στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο υφίστανται κατάγματα περίπου 1,2 εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων το 20% πεθαίνουν από επιπλοκές και το 50 % έχουν ανάγκη από τη φροντίδα των συγγενών τους. Μέχρι την ηλικία των 55 ετών, ο κίνδυνος για κάταγμα φτάνει στο 6.1 % των γυναικών και 2.2 % των ανδρών. Στις γυναίκες άνω των 55 ετών ο κίνδυνος για κάταγμα αυξάνεται σημαντικά κάθε πενταετία: 55-59 ετών – 29%, 60-64 ετών – 41%, 65-69 ετών – 56%, 70 ετών και πάνω – 77% υφίστανται κατάγματα λόγω οστεοπόρωσης. Στους άνδρες, μετά τα 70 έτη το ποσοστό αυτό φτάνει το 11%
Γιατί αναπτύσσεται η οστεοπόρωση;
Για να κατανοήσουμε την αιτία της οστεοπόρωσης, πρέπει αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ποια είναι η δομή και η λειτουργία του οστίτη ιστού.
Το οστό αποτελείται από οργανική ουσία (ίνες κολλαγόνου) η οποία δίνει ευελιξία και ελαστικότητα, από ανόργανη ουσία (ασβέστιο, φώσφορος, μαγνήσιο) η οποία εξασφαλίζει την ανθεκτικότητα, καθώς και από τα κύτταρα των οστεοβλαστών και οστεοκλαστών. Ο συνδυασμός των οργανικών και ανόργανων ουσιών εξασφαλίζει τη ευελιξία, την ελαστικότητα και την ανθεκτικότητα των οστών. Οι οστεοβλάστες αποτελούν τη βάση του οστού, το καλούπι του, στο οποίο αποθηκεύονται οι κρύσταλλοι του ασβεστίου, ενώ οι οστεοκλάστες καταστρέφουν το παλαιό οστό για να σχηματίσουν νέο. Αυτές οι διαδικασίες κυλούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου και, ανάλογα με το ποια υπερτερεί, το αποτέλεσμα είναι η αύξηση ή η μείωση της οστικής μάζας. Για τον σχηματισμό των οστών χρειάζεται επίσης επαρκής ποσότητα ασβεστίου που εισέρχεται στο σώμα με την τροφή. Ο μεταβολισμός του επηρεάζεται από τις παραθυρεοειδικές ορμόνες, την καλσιτονίνη και την βιταμίνη D, την οποία σε μεγάλες ποσότητες περιέχουν τα ψάρια, και η οποία παράγεται στο δέρμα κατά την έκθεση στις ακτίνες του ηλίου (λόγω έλλειψης της οποία τα παιδία εμφανίζουν ραχίτιδα). Με αυτόν τον τρόπο η έλλειψη του ασβεστίου ή και ο μειωμένος μεταβολισμός του οδηγούν σε οστεοπόρωση.
Στις γυναίκες, η μείωση της περιεκτικότητας του αίματος σε γυναικείες ορμόνες λόγω της εμμηνόπαυσης μειώνει την λειτουργία των οστεοβλαστών, οι οποίοι δημιουργούν την βάση του οστού, οδηγώντας έτσι σε μείωση της οστικής μάζας.
Αυξημένα επίπεδα συγκέντρωσης στο αίμα ορμονών όπως η κορτιζόνη, η ινσουλίνη και οι ορμόνες του θυρεοειδούς, μπορεί να οδηγήσουν σε οστεοπόρωση.
Μεγάλη, αν όχι καθοριστική, σημασία στη διαδικασία της αύξησης της οστικής μάζας έχει η φυσική δραστηριότητα. Ο όγκος των οστών αυξάνει και φτάνει στο αποκορύφωμά του σε ηλικία 30-35 ετών, ως αποτέλεσμα ενός ενεργού τρόπου ζωής κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Με την ηλικία, λόγω της μείωσης της σωματικής δραστηριότητας και της καθιστικής ζωής, επέρχεται μείωση της οστικής μάζας, και εγκατάσταση οστεοπόρωσης.
Τύποι οστεοπόρωσης:
- Κλιμακτηριακή οστεοπόρωση.
- Γεροντική οστεοπόρωση.
- Δευτεροπαθής οστεοπόρωση, η οποία αναπτύσσεται λόγω λήψης φαρμάκων όπως η κορτιζόνη, η ινσουλίνη, οι ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα, τα αντιόξινα φάρμακα (χρησιμοποιούνται για αντιμετώπιση της γαστρίτιδας και του έλκους του στομάχου) και τα αντιεπιληπτικά φάρμακα.
- Ιδιοπαθής νεανική οστεοπόρωση. Έναι ένα σπάνιο είδος, η αιτία του οποίου είναι ακόμη άγνωστη, που εμφανίζεται σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες με κανονικά επίπεδα ορμονών και βιταμινών στο αίμα, χωρίς καμία προφανή αιτία μείωσης της οστικής πυκνότητας.
Πώς εκδηλώνεται οστεοπόρωση
Το πρώτο καιρό η οστεοπόρωση είναι ασυμπτωματική. Από την έναρξη της νόσου, μπορεί να περάσουν χωρίς συμπτώματα περίπου δέκα χρόνια. Ορισμένες μόνο φορές εκδηλώνεται πόνος στο κάτω μέρος της πλάτης, επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις επηρεάζεται η σπονδυλική στήλη. Η μείωση της οστικής μάζας κατά 25-30% φέρνει ως αποτέλεσμα τα σπονδυλικά κατάγματα, που εκδηλώνονται ως επεισόδια οξείας οσφυαλγίας. Πολύ συχνά οι ασθενείς δεν δίνουν την πρέπουσα σημασία, θεωρώντας τα συμπτώματα ως εκδήλωση δισκοπάθειας. Το αποτέλεσμα είναι η κύφωση και η ελάττωση του ύψους κατά 10 – 15 εκ. Τα κατάγματα του αυχένα του μηριαίου οστού ή του κάτω τμήματος του αντιβραχίου μετά από απλή πτώση, αποτελούν επίσης συνέπειες της οστεοπόρωσης.
Διάγνωση
Υπάρχουν πολλές μέθοδοι για τον προσδιορισμό της οστικής πυκνότητας, αλλά η πιο ακριβής από αυτές είναι η μέτρηση της απορρόφησης των ακτινών Χ (DXA). Η εξέταση αυτή εκτελείται ανώδυνα και με ασφάλεια σε 5-10 λεπτά. Για να προσδιοριστεί και η αίτια, πολύ συχνά απαιτείται και βιοχημική εξέταση αίματος.
Οι ενδείξεις για υποβολή σε DXA είναι:
- Πρόωρη εμμηνόπαυση (<45 ετών)
- Παρατεταμένη δευτεροπαθής αμηνόρροια
- Λήψη κορτιζόνης για περισσότερο από έξι μήνες
- Υπερθυρεοειδισμός
- Νευρογενής ανορεξία
- Ρευματισμός και φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου
- Χρόνια νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια
- Άνευ αιτίας κατάγματα και κατάγματα του αυχένα του μηριαίου οστού της μητέρας του ασθενούς
- Μείωση του ύψους και του σχήματος των σπονδύλων σε ακτινογραφίες σπονδυλικής στήλης
Πρόληψη
Δικαίως λέγεται ότι η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση. Το βασικότερο είναι ο υγιής τρόπος ζωής, η τακτική φυσική άσκηση 3-4 φορές την εβδομάδα για 30-40 λεπτά ή 5-10 λεπτά κάθε μέρα. Είναι αποδεδειγμένο ότι κατά τους πρώτους μήνες από την έναρξη συστηματικής άσκησης, η οστική μάζα αυξάνεται κατά 3-5%.
Πρέπει να διακοπεί το κάπνισμα και να μην γίνεται κατάχρηση αλκοόλ και καφέ. Καθημερινά πρέπει να καταναλώνονται γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα (κατά προτίμηση με χαμηλά λιπαρά επειδή το λίπος εμποδίζει την απορρόφηση του ασβεστίου), ψάρι που αποτελεί πηγή βιταμίνης D και ασβεστίου, φρέσκα λαχανικά και φρούτα, ιδιαίτερα όλα τα είδη των λαχάνων, καρότα, παντζάρι, καθώς και φασόλια, καρύδια, κολοκυθόσποροι και ηλιόσποροι (τα φυτικά έλαια, τα λίπη και οι πρωτεΐνες που περιέχονται σε αυτά είναι απαραίτητα για την ενίσχυση του οστίτη ιστού και την απορρόφηση της βιταμίνης D).
Οι ηλικιωμένοι πρέπει να προσέχουν τις πτώσεις, καθώς μπορεί πολύ εύκολα να υποστούν κατάγματα.
Θεραπεία
Η φαρμακευτική θεραπεία τα τελευταία χρόνια έφτασε σε αρκετά υψηλό επίπεδο. Σε περίπτωση προχωρημένης ή βαριάς οστεοπόρωσης σε γυναίκες κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης χορηγούνται οιστρογόνα, τα οποία μπορούν να επιβραδύνουν ή να σταματήσουν την εξέλιξη της νόσου.
Τα τελευταία χρόνια ευρέως χρησιμοποιούνται φάρμακα από την ομάδα των διφωσφονικών, τα οποία αναστέλλουν τη λειτουργία των οστεοκλαστών. Αυτά λαμβάνονται μία φορά την εβδομάδα το πρωί με άδειο στομάχι, με ένα ποτήρι νερό. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν φάρμακα αυτής της ομάδας, τα οποία λαμβάνονται μία φορά το μήνα, ακόμα και μία φορά το χρόνο. Τα διφωσφονικά λαμβάνονται πάντα σε συνδυασμό με ασβέστιο και βιταμίνη D. Είναι αποδεδειγμένο ότι η λήψη ασβεστίου και βιταμίνης D, χωρίς τα διφωσφονικά δεν είναι αποτελεσματική.
Επομένως, αν είστε άνω των 50 ετών, σας ανησυχούν ελαφροί πόνοι στην πλάτη και έχετε προδιάθεση για ανάπτυξη οστεοπόρωσης, μη αναβάλετε την επίσκεψή σας στο γιατρό. Φροντίστε την υγεία σας εγκαίρως.
